ΤΥΧΗ Ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ;

Πανηγύρι ταξιαρχιών...

Τα κόκκινα μυρμήγκια των δασών βοηθούν στην καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων. ΄Έτσι μια φωλιά τέτοιων μυρμηγκιών μέσα σ’ ένα 24ωρο μπορεί να μαζέψει πάνω από ε κ α τ ό  χ ι λ ι ά δ ε ς έντομα! Ακόμα βελτιώνουν το έδαφος, οι νύμφες τους χρησιμεύουν για τροφή στα ψάρια, στα ωδικά πτηνά κ.ά. Τα μυρμηκικό οξύ που παράγουν χρησιμοποιείται κατά της γρίπης, των ρευματισμών και στην Ευρώπη η χρησιμοποίησή τους αντιπροσωπεύει εμπορική δραστηριότητα πολλών εκατομμυρίων δραχμών. Εξάλλου ένας  δ ρ υ ο κ ο λ ά π τ η ς  (κν. Ξυλοφάγος) μπορεί να εξοντώσει σε μια μέρα πολλές εκατοντάδες δασόβια μυρμήγκια.

Λόγω της ωφελιμότητάς τους σε ορισμένες χώρες προστατεύονται με ειδικές νομοθεσίες και δημιουργούν Τεχνητά μυρμηγκοτροφεία για Τεχνητό πολλαπλασιασμό. Υπάρχουν δασόβια μυρμήγκια, που έχουν σε μια και μόνη φωλιά πέντε χιλιάδες βασίλισσες: είναι ο  π ο λ ύ τ ε κ ν ο ς  που η μυρμηγκοφωλιά του αριθμεί 500.000 έως τρία εκατομμύρια άτομα! Μάλιστα κάποτε ενώνονται αυτές οι αποικίες κατά πολλές εκατοντάδες οπότε αποτελούν «ομοσπονδίες». Το σπουδαίο είναι, ότι χάρις στην κοινωνική τους οργάνωση δεν ανταγωνίζονται, σε επιδημίες δε όπου ελαττώνεται ο πληθυσμός τους ή σε υπερβολική αύξησή τους τίθεται σε ενέργεια ένας μηχανισμός( ανεξήγητος για μας)! χάρις στον οποίο ρυθμίζεται η ανάλογη παραγωγή των φύλων. Εννοείται, ότι αν και χρησιμοποιούνται ενίοτε τα μυρμήγκια εναντίον βλαβερών εντόμων, εν τούτοις για τις κατοικίες μας και τα τρόφιμα είναι πραγματική πληγή.

Οι φυτοψείρες περιέχουν σακχαρούχο υγρό που το αγαπούν τα μυρμήγκια, παρότι συναντούν σ’ αυτό τραχύ ανταγωνισμό από τις μέλισσες που και σ’ αυτές αρέσει υπερβολικά το ίδιο έκκριμα. Τι «σοφίζεται» λοιπόν το μυρμήγκι; Δυο πράγματα. Πρώτον, την έτοιμη φυτόψειρα την κτυπά στα οπίσθια με τις κερατοειδείς κεραίες του, οπότε εξέρχεται από την έδρα της σταγόνα, σαν μαργαριτάρι γλυκού χυμού και την καταβροχθίζει. Το δεύτερο θαυμαστό είναι, που οι εργάτριες- μυρμήγκια μαζεύουν το χειμώνα τα αυγά των φυτοψειρών, τα μεταφέρουν στη φωλιά τους, οικοδομούν ένα στάβλο όπου κατά την άνοιξη τα ε κ τ ρ έ φ ο υ ν, παίρνοντας μάλιστα προφύλαξη τέτοια, ώστε οι έξοδοι να είναι τόσο στενοί, ώστε να μη μπορεί να ξεφύγει η αιχμάλωτη γευστική λεία.

Υπάρχουν πάλι τα μυκητοτρόφα μυρμήγκια οι Ά τ τ α, όπου διατηρούν υπόγειους μυκητόκηπους σε έκταση πολλών τετραγωνικών μέτρων με σωρούς κομματιασμένων φύλλων σκορπισμένων με επιμέλεια, όπου οι καλλιεργούμενοι μύκητες τρώγονται λαίμαργα από την αποικία. Οι Άττα αποτελούν πραγματική μάστιγα γιατί ξεφυλλίζουν ολόκληρα περιβόλια, προκειμένου να περιποιηθούν τους μύκητες.

Άλλο είδος μυρμηγκιού ο Θ ε ρ ι σ τ ή ς  σπείρει τα ευνοούμενά του δημητριακά, έπειτα τους βλαστημένους σπόρους τους συνθλίβει και κάνοντάς τους ζυμάρι, το αποξηραίνει στον ήλιο και κατόπιν το μοιράζει στις προνύμφες. Αμερικάνικες σφήκες του γένους Π ο λ ύ β ι ο ς, στις γιγαντιαίες φωλιές τους αποθηκεύουν μέλι και νεκρές λείες σε ειδικά κελιά. Εκεί μέσα Δε τα συντηρούν από τη μούχλα και τα βακτήρια με μια σειρά α ν τ ι β ι ο τ ι κ ώ ν  με τα οποία αλείφουν το εσωτερικό της αποικίας τους. Τέλος υπάρχουν και τα πολεμοχαρή μυρμήγκια που κάνουν λυσσώδεις μάχες για να εξοντώσουν μυρμήγκια άλλων ειδών, να απαγάγουν νεαρές προνύμφες- εργάτες και που, όταν μεγαλώσουν, θα υπηρετήσουν σαν σκλάβοι τα καινούργια τους αφεντικά. Και μια ακόμα γνωστή σπάνια περίπτωση ζώων που αυτοδηλητηριάζονται:Υπάρχουν παράσιτα που ζουν σε βάρος των μυρμηγκιών και τερμιτών. Αυτό αποτελεί ένα μεγάλο β ι ο λ ο γ ι κ ό  π ρ ό β λ η μ α. Τα παράσιτα ονοματισμένα: Λομέχουσα. Από ειδικές τρίχες εκκρίνουν ένα υγρό που το καταπίνουν λαίμαργα οι ένοικοι της φωλιάς: τότε τρικλίζουν, σύρονται, μεθούν, παρουσιάζουν συμπτώματα «αλκοολισμού» και ολόκληρη φωλιά μυρμηγκιών εξοντώνεται από το δηλητηριώδες ποτό των Λομεχουσών.

Επικοινωνία των Μυρμηγκιών

Οργανώνονται σε κοινωνικές ιεραρχίες, άλλοτε σαν υποτελείς, άλλοτε σαν δορυφόροι, ανάλογα με την αρχαιότητα, τη δύναμη, την πείρα, το φύλο, τη συγγένεια, τις παραγόμενες ορμόνες. Άλλοτε γίνονται προστατευτικά, άλλοτε παρουσιάζονται επιθετικά, όπως στην περίπτωση των κοκορομαχιών. Με ποιο τρόπο τα μυρμήγκια, επικοινωνούν το ένα με το άλλο; Αυτό συμβαίνει με την απελευθέρωση χημικών ουσιών, Λέει ο Έντουαρτ Ο. Γουίλσον, που θεωρείται μια από τις πιο μεγάλες αυθεντίες πάνω στα μυρμήγκια. Η ανακάλυψή του ήρθε ύστερα από 35 χρόνια μελέτης πάνω στη δραστηριότητα των μυρμηγκιών. «Τα μυρμήγκια έχουν από 10 μέχρι 20 χημικές ουσίες σε διάφορους αδένες του σώματός τους, που τις απελευθερώνουν για να μεταδίδουν σήματα κινδύνου, για να στρατολογούν εργάτες, για να επιτίθενται στον εχθρό ή για να συγκεντρώνονται σε ορισμένα μέρη».

Ανακάλυψε ότι τα μυρμήγκια αναγνωρίζουν τα νεκρά μυρμήγκια, από το ελαϊκό οξύ- το οποίο απελευθερώνεται καθώς το νεκρό μυρμήγκι αρχίζει ν’ αποσυντίθεται. Στο πείραμα έριξαν μια σταγόνα ελαϊκό οξύ πάνω σε ένα ζωντανό μυρμήγκι. Τα άλλα μυρμήγκια το μετέφεραν με το ζόρι έξω, παρά το γεγονός ότι αυτό «ελισσόταν και αντιστεκόταν», στο τσιμεντένιο εξωτερικό της φωλιάς- και έκαναν πολλές φορές το ίδιο ανεξάρτητα από το πόσες φορές μπήκε εκείνο μέσα.

Μερικά είδη του ερυθρού μυρμηγκιού προσλαμβάνουν από το περιβάλλον τεράστιες ποσότητες  τροφής, εκτρέφουν ζώα, καλλιεργούν μύκητες, αποθηκεύουν δημητριακά και σακχαρούχες ουσίες, φυτόψειρες δενδρόβιες κ.ά. Οι εργάτριές του μεταφέρουν στη φωλιά κομμάτια εντόμων που θα καταβροχθισθούν εν καιρώ. Η ποσότητα του «κρέατος εντόμου» φθάνει έως ένα κιλό ημερεσίως για κάθε μυρμηγκοφωλιά με πληθυσμό 300 ή και 600 χιλιάδες μυρμήγκια! Ενώ για τερμίτες αναφέρονται από τον Grasse, ότι βρήκε αποικία, εκτάσεως πολλών εκατοντάδων μέτρων, στην κεντρική Αφρική του π ο λ ε μ α χ α ρ ο ύ ς  τ ε ρ μ ί τ η, που περιελάμβανε πολλές δ ε κ ά δ ε ς  ε κ α τ  ο μ μ υ ρ ί ω ν  ατόμων! Σ ‘ αυτό το είδος η βασίλισσα είναι γιγαντιαία (μέγεθος ενός λουκάνικου) με γέννα μεγάλο αριθμό αυγών στο λεπτό, ενώ οι εργάτριες έχουν μέγεθος όσον ενός συνηθισμένου μυρμηγκιού.

Η πιο εντυπωσιακά φιλάδελφη συμπεριφορά παραμένει η μετάδοση της τροφής από στόμα σε στόμα και μάλιστα από τα αξιοθαύμαστης προσφοράς μελιτοφόρα μ υ ρ μ ή γ κ ι α  α μ φ ο ρ ε ί ς.

Δεν λείπουν και τα μυρμήγκια  γ ε ω ρ γ ο ί. Ετοιμάζουν το έδαφος της φωλιάς για την καλλιέργεια, μεταφέροντας φύλλα, που είναι τροφή τους. Περιποιούνται ιδιαίτερα τον κήπο τους. Αφαιρούν τα παράσιτα και  τον λιπαίνουν. Σ’ αυτή την καλλιέργεια συμμετέχει και η βασίλισσα, που μεταφέρει στο στόμα της μικρό μέρος από μύκητα για σπόρο, όταν μετακομίζουν σε δεύτερη κατοικία ή μεταναστεύουν.

Υπάρχουν μ υ ρ μ ή γ κ ι α  μ η χ α ν ι κ ο ί  που κατασκευάζουν, πλέκοντας τα γερά πόδια τους, γέφυρες, δρόμους- γεμίζοντας τις μεγάλες ρωγμές του εδάφους με τα σώματά τους- για να περάσουν τα υπόλοιπα και ακόμα φωλιές με ζωντανούς τοίχους από τα ίδια που δημιουργούν στοές και αίθουσα για τη βασίλισσα, για πρόχειρη κατασκήνωση.