Ερμηνευτικά λάθη

                                   

Η μελέτη της Αγίας Γραφής είναι σπουδαίο προνόμιο των πιστών. Ταυτόχρονα όμως είναι και μεγάλη ευθύνη. Γιατί;

Επειδή σημασία δεν έχει μόνο ΤΙ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ αλλά και ΤΟ ΝΟΗΜΑ εκείνων που διαβάζουμε.

Δύο ιστορίες από την Καινή Διαθήκη, που θυμίζουμε παρακάτω, μιλούν γι’ αυτή την αλήθεια και πόσο αντίκτυπο έχει στην καθημερινή αλλά και την πνευματική μας ζωή.

Η πρώτη περικοπή είναι από το Ευαγγέλιο του Λουκά (ι:25-28), όπου έχουμε το επεισόδιο του νομικού που ήρθε στον Χριστό με την επιθυμία να κληρονομήσει αιώνια ζωή.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Υπάρχει μια σειρά από πρακτικά προβλήματα ερμηνευτικής τα οποία πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη. Όπως,

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ

Αποτελεί ένα βασικό παράγοντα που πολλές φορές διαφεύγει τον σύγχρονο αναγνώστη. Η Αγία Γραφή ναι μεν είναι θεόπνευστη αλλά ταυτόχρονα είναι κι ένα κείμενο και ως τέτοιο θέλει να σου μιλήσει. Κάτι που καθιστά τη μελέτη της Γραφής μια, συζήτηση μεταξύ του Θεού (ο λόγος Του) και του λατρευτή Του. Για την οποιαδήποτε συζήτηση πάντοτε απαιτούνται δυο συστατικά.

Σύμβολο

Είναι σημείο, σχήμα ή αντικείμενο με το οποίο υποδηλώνονται κατά συνθήκη ορισμένες έννοιες, πράγματα ή γεγονότα.

Η λέξη προέρχεται από το συν+βάλλω, δηλαδή το να βάλλεις, να ρίξεις δύο πράγματα μαζί ώστε το ένα να αντιπροσωπεύει το άλλο. Η Βίβλος είναι γεμάτη από σύμβολα. Οι προφητείες του Δανιήλ και σχεδόν όλη η Αποκάλυψη είναι γραμμένα σε συμβολική γλώσσα.

Ο Βιβλικός συμβολισμός είναι, από πολλές απόψεις, ένα απ’  τα δυσκολότερα  αντικείμενα για τον μελετητή. Πνευματικές αλήθειες, προφητείες κι αόρατα, αιώνια πράγματα συμβολίζονται “αινιγματωδώς” με “καλυμμένα” σύμβολα. Φαίνεται ότι είναι ευχαρίστηση του υψίστου να κρύβει μ’ αυτό τον τρόπο  πολλά από τα άγιά Του.

Εξαιτίας αυτού του “κρυμμένου” χαρακτήρα των συμβόλων ο ερμηνευτής πρέπει να βαδίζει με διάκριση και προσοχή, εκτεταμένη μελέτη κι έρευνα, με λογική και σωστή σειρά σε κάθε πτυχή της μελέτης του και να ζητάει, πάνω απ’ όλα,  την οδηγία του Αγίου Πνεύματος, του συγγραφέα της Βίβλου.

ΤΥΠΟΣ

Ο τύπος είναι ένα είδος  μεταφοράς που δεν αποτελείται απλώς και μόνο από λέξεις αλλά από πράξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα τα οποία προσδιορίζουν παρόμοιες πράξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα σε μελλοντικό χρόνο.

Η λέξη “τύπος” θα πει κτύπημα, αποτύπωμα. Προέρχεται από το ‘τύπτω” και σημαίνει “το εκ πλήγματος ή πιέσεως ίχνος ή σημείον, αποτύπωμα σφραγίδας, παν σημείον ή αποτύπωμα δια πιέσεως ή δι’ εκθλίψεως”. Το αποτύπωμα λοιπόν ή το ίχνος είναι ο “τύπος” και το αντικείμενο που προκαλεί τον τύπο (σφραγίδα) λέγεται “χαρακτήρας”.

Είναι μία πρόσωπο με πρόσωπο εικόνα του τύπου με το χαρακτήρα, αυτού που πιέζεται (αντικειμένου ή προσώπου) μ’ αυτόν που πιέζει για να δημιουργήσει αποτύπωμα.

Εβραϊσμοί

Μ’ αυτή τη λέξη εννοούμε ορισμένες εκφράσεις και όρους που είναι χαρακτηριστικά της Εβραϊκής κουλτούρας. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, είναι απαραίτητη κάποια γνώση αυτών των Εβραϊσμών για να μπορούμε να χρησιμοποιούμε τον πρώτο ερμηνευτικό κανόνα. Όταν είμαστε εξοικειωμένοι με αυτούς  θα δούμε ότι πολλά δύσκολα σημεία ερμηνεύονται  και πολλές φαινομενικές αντιξοότητες εξαφανίζονται.

Παραδείγματα

Ήταν συνήθεια ανάμεσα στους Εβραίους να ονομάζουν ένα πρόσωπο υιό κάποιου “πράγματος”,  το οποίο τον χαρακτήριζε μ’ ένα ιδιαίτερο τρόπο. Έτσι ένας άνθρωπος που ήταν ειρηνικός και χρηστών ηθών ονομαζόταν «υιός ειρήνης», οι φωτισμένοι και πολυμαθείς «υιοί φωτός», οι απειθείς κι ανυπάκουοι «υιοί απειθείας», κ.λ.π. (Λουκ.ι:6, Εφεσ.ε:8, ε:6).

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Εδώ θα εξετάσουμε διάφορες μεταφορικές εκφράσεις που συναντάμε στη Βίβλο για να εξοικειωθούμε μ’ αυτές και να μάθουμε πώς θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε σωστά καθένα απ’ αυτά τα σχήματα λόγου. Το κυριότερο πράγμα που πρέπει να θυμόμαστε ως προς τον σκοπό της μελέτης αυτής είναι ότι υπάρχουν εδάφια μέσα στη Γραφής τα οποία δεν ερμηνεύονται πεζά.

   

Θα εξετάσουμε σχήματα λόγου όπως μεταφορές, προσωποποιήσεις, ειρωνείες, υπερβολές, αλληγορίες, αινίγματα, τύπους, σύμβολα, παραβολές, παρομοιώσεις, αποστροφές, αντιθέσεις, παροιμίες κι Εβραϊσμούς.

Πολλά απ’ αυτά τα σχήματα συναντώνται παράλληλα, έτσι ώστε, π.χ. μία ιστορία να είναι αλληγορία μαζί και τύπος ή μπορεί να περιλαμβάνει ακόμη ειρωνεία, υπερβολή κι αντίθεση.

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ (4)

Παραλληλισμοί μεταφορικού λόγου

Ορισμένες φορές είναι ανάγκη να καταφεύγουμε σε παραλληλισμούς για να καταλάβουμε αν ένα κείμενο πρέπει να το πάρουμε με την πεζή ή την μεταφορική του έννοια.

Για παράδειγμα, μερικές φορές, βλέπουμε το Θεό να παρουσιάζεται απ’ τους προφήτες σαν κάποιος που κρατάει ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, από το οποίο θέλει να δώσει να πιουν αυτοί που σκοπεύει να τιμωρήσει, ώστε να πέσουν κάτω μεθυσμένοι και ζαλισμένοι (Ναούμ γ:11, Αββ.β:16, Ψαλμ.οε:8). Αυτή η εικόνα του Θεού την οποία συναντάμε περιληπτικά και χωρίς πολλές εξηγήσεις σε ορισμένα κείμενα, σκιαγραφείται με σαφήνεια στις παράλληλες Γραφές, στον Ησ.να:17, 22, 23 όπου βλέπουμε ότι το ποτήρι είναι η οργή, ο θυμός κι η δίκαιη αγανάκτηση του Κυρίου. Εκεί βλέπουμε ακόμη ότι η μέθη κι η ζάλη συμβολίζουν την καταστροφή και την αβάσταχτη τιμωρία.

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ (3)

Παραλληλισμοί γενικών διδασκαλιών

Για την κατανόηση και τη σωστή ερμηνεία ορισμένων κειμένων, όπου δεν αρκούν οι παραλληλισμοί λέξεων και ιδεών, είναι αναγκαίο να ανατρέξουμε στο γενικό πνεύμα ή τη γενική διδασκαλία των Γραφών. Ο ερμηνευτής του λόγου του Θεού πρέπει πάντοτε να είναι σίγουρος ότι δεν παραβαίνει τον γενικό ειρμό, το πνεύμα της διδασκαλίας της Γραφής.

Παραδείγματα

Η Γραφή λέει: “ο άνθρωπος δικαιούται δια πίστεως χωρίς τα έργα του Νόμου”.  Αν, τώρα, κάποιος διαβάζοντάς το καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος που πιστεύει είναι ελεύθερος απ’ την υποχρέωση που έχει απέναντι στον άγιο νόμο του Θεού να ζει μία  ζωή σύμφωνη μ’ αυτόν και να εκτελεί τις εντολές, τότε ο άνθρωπος αυτός διδάσκει μία τραγική πλάνη, έστω κι αν καταφεύγει σε ορισμένους παραλληλισμούς του κειμένου.

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ (2)

Παραλληλισμοί ιδεών.

Η απόκτηση ολοκληρωμένων και συγκεκριμένων γνώσεων μέσα από ένα κείμενο ή απ’ τις διηγήσεις και τα γεγονότα που  αυτό περιλαμβάνει καθώς κι από επεξηγηματικά μέρη της Γραφής, τα οποία συγγενεύουν με το αμφίβολο ή σκοτεινό κείμενο που μας ενδιαφέρει, λέγεται “παραλληλισμός ιδεών”.

Παραδείγματα:

ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ (1)

Συμβουλέψου άλλα παράλληλα κείμενα, συγκρίνοντας τα πνευματικά προς τα πνευματικά (Α’ Κορ.γ:13).

Δύο κείμενα θεωρούνται παράλληλα όταν ασχολούνται με το ίδιο θέμα και συμφωνούν το ένα με το άλλο. Το να ανατρέξουμε σε τέτοια κείμενα δεν είναι αναγκαίο μόνο για να ξεδιαλύνουμε κάποιες δυσκολίες που έχουμε, αλλά και για ν’ αποκτήσουμε την ακριβή Βιβλική γνώση πάνω στο θέμα που μελετάμε. Δεν μπορούμε να δεχτούμε μια διδασκαλία σαν Βιβλική πριν συγκεντρώσουμε με προσοχή και πιστότητα όλα τα στοιχεία τα οποία μας δίνει η  Βίβλος για το θέμα που μας ενδιαφέρει. Σ’ αυτή την μελέτη για τα παράλληλα κείμενα, θ’ αναφερθούμε σε παραλληλισμούς λέξεων, ιδεών και γενικής διδασκαλίας.

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ

Είναι αναγκαίο να μελετήσουμε το θέμα και το σχέδιο του βιβλίου ή του κειμένου μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ασαφείς λέξεις ή εκφράσεις που θέλουμε να ερμηνεύσουμε.

Όταν δεν μπορούν να μας βοηθήσουν ούτε τα συμφραζόμενα στην ερμηνεία, μ’ αυτό τον κανόνα κάνουμε άλλο ένα βήμα. Το θέμα και το σχέδιο ενός βιβλίου ή κειμένου μπορεί να βρεθεί όταν αναζητήσουμε την αιτία για την οποία γράφτηκε και τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται, αρχικά, αυτό το κείμενο.

Καμιά φορά ο σκοπός ή το σχέδιο ενός βιβλίου περιέχεται μέσα στο ίδιο το βιβλίο. Ο σκοπός ολόκληρης της Γραφής βρίσκεται στα εδάφια Ρωμ.ιε:4 & Β’ Τιμ.γ:16-17. Ο σκοπός που γράφτηκαν τα Ευαγγέλια είναι γραμμένος στο Ιωαν.κ:31 κι οι Παροιμίες στο Παρ.α:1-4.

Παραδείγματα:

ΤΡΙΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ

ΤΡΙΤΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είναι αναγκαίο να παίρνουμε τις λέξεις με την έννοια που υποδεικνύουν τα συμφραζόμενα, δηλαδή τα εδάφια που προηγούνται ή ακολουθούν το εδάφιο που εξετάζουμε.

Πολλές φορές η σύνδεση της φράσης δεν είναι αρκετή για ν’ αποφασίσουμε με ακρίβεια ποιο είναι το νόημα κάποιων λέξεων. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει ν’ αρχίσουμε να διαβάζουμε τα παραπάνω αλλά και τα παρακάτω εδάφια απ’ αυτό που μας ενδιαφέρει κι έτσι, τις περισσότερες φορές, θα βρούμε αυτό που ζητάμε.

Παραδείγματα:

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ

Στη Βιβλική γλώσσα, όπως και σε κάθε άλλη, υπάρχουν λέξεις των οποίων το νόημα διαφοροποιείται ανάλογα με την έννοια της φράσης ή του επιχειρήματος μέσα στο οποίο βρίσκονται. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, πάντοτε να εξετάζουμε και να καθορίζουμε την συγκεκριμένη ιδέα που ο συγγραφέας θέλει να εκφράσει. Έχοντας  σαν οδηγό αυτό τον κανόνα, μπορούμε να καθορίσουμε την έννοια της λέξης που μας ενδιαφέρει.

Ο δεύτερος κανόνας, λοιπόν, μας λέει ότι:

ΕΝΑΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Είδαμε μέχρι τώρα ότι είναι σωστό και λογικό, όταν υπάρχει κάποιο δύσκολο σημείο, ν’ αφήνουμε το ίδιο το κείμενο να ερμηνεύει τον εαυτό του, όποια κι αν είναι η σπουδαιότητα και το ενδιαφέρον του. Όταν πρόκειται για τη Βίβλο, αυτή η διαδικασία δεν είναι μόνο σωστή αλλά κι απόλυτα αναγκαία.

Σ’ όλες τις εποχές κι ιδιαίτερα στις μέρες μας ψευδοδιδάσκαλοι, συνειδητά ή ασυνείδητα, εξαπατούν πολλούς ανθρώπους με τις πλάνες που διδάσκουν.

Είναι πολύ λογικό  να πάρουμε ένα νομικό έγγραφο που δεν καταλαβαίνουμε και να πάμε σ’ ένα δικηγόρο να μας το εξηγήσει.  Το ίδιο ισχύει για την Αγία Γραφή, μόνο που εδώ “δικηγόρος” είναι κάποιος αναγνωρισμένος ερμηνευτής της Γραφής. Για ακόμα πιο πλατιά κατανόηση του θέματος που μας απασχολεί μπορούμε να συμβουλευτούμε  δύο ή τρεις απ’ αυτούς. Έτσι, αφού πάρουμε τις πληροφορίες που μας λείπουν, μπορούμε να εκτιμήσουμε το έγγραφο καλύτερα. Εδώ όμως χρειάζεται λίγο προσοχή, γιατί όπως όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ένα δικηγόρο εξετάζουμε το φρόνημά του, τις πολιτικές του πεποιθήσεις, αν τον ενδιαφέρουν τα χρήματα κ.λ.π, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να διακρίνουμε πότε, πώς και μέχρι ποιο σημείο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα ερμηνευτή της Γραφής.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Όπως είδαμε μέχρι τώρα, η Βίβλος διακηρύττει ότι είναι θεόπνευστη (Β’  Τιμ.γ:16,17).

Ακόμα και στα πιο απλά μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου και για πράγματα που έχουν να κάνουν μ’ αυτή τη γη, μπορεί να βρεθούν λέξεις ή νοήματα, τα οποία να μη μπορούν να γίνουν κατανοητά από κάποιον που είναι άσχετος με το θέμα που εξετάζεται. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο, όταν συναντάμε δυσκολίες σε λέξεις και νοήματα της Αγίας Γραφής, η οποία είναι γραμμένη σε ανθρώπινη γλώσσα, ασχολείται, όμως,  με πράγματα ουράνια κι αιώνια.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΦΕΛΙΜΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΓΡΑΦΩΝ

Όπως για να εκτιμήσει κανείς την ποίηση πρέπει να έχει μια ιδιαίτερη αίσθηση  κι αντίληψη του ωραίου, έτσι κι αυτός που θέλει να ωφεληθεί απ’ τη μελέτη της Γραφής πρέπει να έχει μία ιδιαίτερη σχέση με το λόγο του Θεού. Ο ασεβής, ο επιπόλαιος, ο ανυπόμονος δεν μπορεί να μελετήσει ένα τέτοιο βιβλίο όπως είναι η Αγία Γραφή. Θα είναι σαν έναν τυφλό που προσπαθεί να καταλάβει τη διαφορά των χρωμάτων.  Αυτό που χρειάζεται πρώτα απ’ όλα  για τη μελέτη της Βίβλου, είναι πνεύμα ταπείνωσης, αγάπη για την αλήθεια, υπομονή και σύνεση.

Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΩΝ

Μία απ’ τις πρώτες επιστήμες που πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ένας σπουδαστής της Βίβλου είναι τα ερμηνευτικά.  Πρέπει να ξέρει πώς να μελετά σωστά, να συσχετίζει και να αναλύει το λόγο του Θεού. Αυτό δεν μπορεί να γίνει εύκολα αν δεν είναι γνώστης ορισμένων στοιχείων (ιστορικών, αρχαιολογικών, κ.λπ.), όπως αναφέραμε παραπάνω κι αν δεν ακολουθεί ένα λογικό, αναλυτικό σύστημα κατανόησης των αρχαίων κειμένων.

Αυτό δεν σημαίνει ότι χωρίς τα ερμηνευτικά δεν μπορεί κανείς να καταλάβει τίποτα μέσα απ’ τις Γραφές, γιατί ένας απλός, λογικός νους, όταν οδηγείται από το Άγιο Πνεύμα θ’ ανακαλύψει αυτές τις βασικές αρχές. Ωστόσο, η μελέτη των ερμηνευτικών θα δώσει την ευκαιρία σ’ ένα λογικό μαθητή να γνωρίζει αυτά τα πράγματα απ’ την αρχή, ώστε να έχει πολύτιμο χρόνο στη διάθεσή του για άλλες μελέτες ή σκοπούς. Ακόμα η μελέτη των ερμηνευτικών είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σ’ αυτούς που δεν έχουν αυτό το λογικό, αναλυτικό νου γιατί θα τους βοηθήσει να αποφύγουν πολλές παγίδες που υπάρχουν στη σωστή ερμηνεία του λόγου του Θεού.

Ερμηνευτικά (3)

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΙ ΑΡΧΕΣ ΒΙΒΛΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

1.   Τοποθέτησε τον εαυτό σου στην εποχή και τον τόπο του συγγραφέα και εξέτασε τις καταστάσεις και το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο.

2.    Μελέτησε το κείμενο καλά ώστε να καταλάβεις τον αρχικό σκοπό του.

3.   Πρόσεχε να ξεχωρίζεις τον πεζό απ’ τον μεταφορικό λόγο, ιδιαίτερα όταν οδηγείσαι σε “παράξενα” συμπεράσματα.

4. Προσπάθησε να είσαι προσεχτικός και να απομακρύνεσαι από μυστηριώδεις κι υποθετικές ερμηνείες. Μην προσπαθείς να πνευματικοποιείς το καθετί.

Ερμηνευτικά (2)

Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ

 

Η Βίβλος είναι μία βιβλιοθήκη 66 βιβλίων, τα οποία έχουν τοποθετηθεί σε μία σειρά ανάλογα με το περιεχόμενό τους.

1.   Νόμος                              Πεντάτευχος

2.   Ιστορία                            Ιησούς του Ναυή - Εσθήρ

3.   Ποιητικά                          Ιώβ - Άσμα Ασμάτων.

4.   Προφητικά βιβλία         Ησαΐας - Μαλαχίας

5.   Βιογραφίες                     Ματθαίος - Πράξεις

6.   Επιστολές                        Προς Ρωμαίους - Αποκάλυψη.

Μας δόθηκε για να γνωρίσει ο άνθρωπος τί πρέπει να κάνει ώστε να επιστρέψει στο Θεό και την αλήθεια Του και να κερδίσει την αιώνια σωτηρία της ψυχής του. H μελέτη του λόγου του Θεού κι η αποκάλυψη του Πνεύματος είναι που δίνει ζωή στον άνθρωπο.

Ερμηνευτικά (1)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η λέξη “ερμηνευτικά” προέρχεται απ’ το ρήμα ερμηνεύω που σημαίνει διασαφηνίζω, εξηγώ, εκτελώ έργο διερμηνέα.

Ο λόγος του Θεού δεν γράφτηκε για να είναι ένα δύσκολο βιβλίο στην κατανόησή του. Ο κόσμος, όμως, δεν αγαπά το Θεό και δεν εφαρμόζει αυτούς τους απλούς κανόνες που θα μελετήσουμε, γι’ αυτό καταλήγει σε λάθος συμπεράσματα ή διαστρέφει το λόγο Του.